Vestingstad Harderwijk

De vestingwerken van Harderwijk

Op 11 juni 1231 verleende Graaf Otto van Gelre II stads- en marktrechten aan ‘Herderewich’. Dat betekent o.a. dat Herderewich muren om haar nederzetting mocht bouwen. Het realiseren van een dergelijk bouwwerk was een langdurig en arbeidsintensief proces. Wanneer de stadsmuren en poorten gebouwd gereed waren, is niet precies bekend. Uit documenten blijkt dat er voor 1294 delen van muren zijn neergezet.

Vermoedelijk waren de eerste verdedigingsmuren aarden wallen, die hier en daar met hout en paalwerk werden verstevigd. In de volgende eeuwen werden de aarden wallen geleidelijk vervangen door een muur van 2½ meter hoogte met poorten en torens. Aan de zeezijde kwamen twee bruggepoorten, de Hoge Bruggepoort en de Lage Bruggepoort met het Oude Blokhuis als extra verdedigingswerk. Dit blokhuis dateert uit 1310. De bruggenpoorten waren, zoals de naam al suggereert, voorzien van een lange brug in zee, waaraan platbodems en roeiboten konden afmeren. Ze fungeerden als aanlegsteiger voor schepen en via deze bruggen werd scheepslading aan en afgevoerd. De Hoge Bruggepoort lag ter hoogte van de Bruggestraat, de Lage Bruggepoort is de huidige Vischpoort.

De landzijde van de muur werd in de 15de eeuw gebouwd en ook hierin kwamen poorten die toegang tot de stad verschaften. De Smeepoort, de Grote Poort en de Luttekepoort zijn poorten die nog voortleven in de huidige straatnamen.

Op zijn hoogst was de muur vijf meter hoog en anderhalve meter dik. Hij had op diverse plaatsen trapgevelachtige kantelen, om pijlen en speren af te kunnen vuren op ongenode gasten. De muur bood bescherming tegen rondzwervende troepen rovers en vagebonden en voorkwamen anderzijds dat bewoners van Harderwijk de stad ongezien konden verlaten. Daarvoor moesten ze via de stadspoorten die meestal door een poortwachter werd bewaakt. De poorten en vestingwerken konden echter in 1672 niet voorkomen dat Harderwijk werd bezet door troepen uit Munster en Frankrijk. Toen de Franse troepen zich in 1673 terugtrokken werden de vestingwerken, waaronder de Luttekepoort en de Smeepoort opgeblazen.

In het jaar 2009 is de circa tweehonderd meter muur tussen het Nieuwe Blokhuis en hotel Monopole hersteld. Steen na steen, voeg na voeg is toen aan een inspectie onderworpen. Het ging om duizenden stenen. En elke beschadigde steen werd vervangen door een exemplaar met dezelfde leeftijd. Ook qua kleur moesten ze passen in de Harderwijker muur. Het zijn eeuwenoude exemplaren, afkomstig van kerken, kloosters en andere monumentale gebouwen, die hergebruikt kunnen worden. En ze zijn gaaf. Zo zullen generaties na ons ook nog in verwondering omzien naar deze stadsmuur.

Meer informatie over de poorten kun je lezen onder de categorie Gebouwd Erfgoed.